به نقل از «قدس آنلاین»

تاریخچه حضور ایرانیان در بیروت/ از برادر زاده محمد شاه قاجار تا خاطرات قاسم غنی

تاریخ انتشار: ۱۷ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۸۴۹۸۷۶

حمید اسدی – خبرنگار تحریریه جوان قدس :  سفر و سیاحت از دیرباز تا کنون به عنوان یکی از جذاب ترین و کارآمد ترین رفتار های بشری برای تجارت و تفریح بوده است ؛انتخاب مکان و زمان مسافرت از شرایطی است که در کیفیت سفر و نوع تجربه هایی که به دست می آوریم  موثر است. به طور مثال نظامیه بغداد یکی از مراکز مهم علمی -آموزشی در  عصر خلافت عباسیان بود و به همین خاطر از نقاط مختلف سرزمین های اسلامی مثل بلخ و بخارا که تقریبا دورترین مناطق تحت حاکمیت خاندان عباسی بود به این شهر می رفتند تا علم و فقه را بیاموزند .

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این در حالی است که خود شهر بخارا یا بلخ برای آموزش علوم مختلف جای مناسبی بوده ولی دانش پژوهان آن زمان به دنبال مکانی مناسب تر برای تحصیل می رفتند.

 زمان های گذشته حتی برای تبلیغ یک آیین یا  فرهنگ به مسافرت می رفتند که  در نوع  خودش می توان مسافرت عرب های مسلمانان به مناطق مختلف از جمله ایران ، آسیای میانه، سرزمین چین ، روم نشین شامات و کشور های ساحلی مدیترانه ای اشاره کرد. سیاحت شکلی از زندگی است که از گذشته تاکنون ادامه داشته است.اما قرن هجدهم تا بیستم مسافرت سیاحان ،بازرگانان ،شخصیت های سیاسی و محصلان ایران  که ظاهر روشفکری آن زمان را به خود گرفته بودند به مدارس و دانشگاه های کشور های اروپایی و مستعمرات امپراتوری عثمانی یکی از مهم ترین دوره های تاریخی کشورمان به حساب می آید .

عروس خاورمیانه

 شهر بیروت که از شروع قرن نوزدهم اتفاقات قابل توجهی به خود دیده و تاثیرات زیادی بر تفکرات مسافران و بازدید کنندگان خود گذاشته  است.حضور ایرانیان در این جهان شهراز قرن هجدهم تا بیستم  و شرح گزارشات از دیده ها ،گفته ها و روایت های شخصی سفر به بیروت عروس خاورمیانه به عنوان یکی از مراکز مهم تجاری در این دو قرن، دروازه ای تازه و افق دید جدیدی از تاریخ معاصر کشورمان را به روی ما باز می کند. به عنوان نمونه می‌توان به شرح خاطرات و دیده های رضا قلی میرزا برادر زاده محمد شاه قاجار ، در سال 1837 اشاره کرد که در آن میرزا می نویسد: " چشم این خلق که به ما افتاد گویا در مدت عمر عجم به چشم ندیده بودند. هرکسی مشغله خود را گذارده به کلی صغیر و کبیر و اناث و ذکور به دور ما جمع گشته و تماشا می نمودند" .

میرزا در جای دیگر که با کشیشی مسیحی که  یک مبلغ مذهبی آمریکایی به نام الی اسمیت بود دیدار می کند و از علم و آگاهی او نسبت به علوم شگفت زده می شود ، می نویسد" پرده ای  که نقشه عالم را به وضوح  در آن نقش کرده بودند در مقابل آویخته بود. پاره ای تماشای نقشه کردیم و حدود هر مملکت را به نظر دقت سنجیدیم ،بعد از آن دو کره آورد که این قدر  خوب و استادانه ساخته بودند که دیده از دیدنش سیر نمی شد.یکی کره ارض بود.به همان قسم بحر محیط و اقالیم سبعه و حدود  هر مملکت را به طور  بسیار پاکیزه نقش کرده بودند. و دیگری کره آسمان که دوازده برج و اشکال کواکب ثوابت را به طوری که از منجمین و متقدمین در ایران  مشعور است و به همان  تصاویری که ایشان  تصور نموده اند و اهل  رصد و زیج سنجیده اند  نقش نموده بودند.و اعتقاد او به دلایل چند که اقامه می کرد چنین بود که دریا محیط به کره ارض نیست، بلکه مثل منطقه  احاطه  به دور زمین دارد و ینگی دنیا  آن طرف  آب  واقع است و مقابل  به این طرف  زمین است  و کره زمین  به خلاف مشهور  متحرک و کره آسمان  ثابت است. چون  درست  ربط در ترکی و فارسی و عربی نداشت  درست مطلب  حالی نمی شد  که بایکدیگر مباحثه کرده و دلایلش را بفهمیم " .

یکی دیگر از مسافران ایرانی  بیروت ،حاج محمد علی پیرزاده است که در ماه رمضان  سال 1304 قمری مدت هفت روز را در این شهر گذراند. به گفته حاج پیرزاده  در این سال تنها  بیست ایرانی در بیروت زندگی می کردند که یکی حاج محمود تبریزی تاجر و دلال  عتیقه جات و سکه در دمشق،سور ،صیدا و بعلبک بوده و اجناس را به قیمت بسیار زیادی به اروپایی ها می فروخته و با زنی لبنانی ازدواج و در همان شهر ساکن شده است.یکی دیگر از ساکنان میرزا باقر اهل فارس بوده که  چند زبان را می دانسته و برای تبلیغ اسلام به لندن رفته و بعد از پنج سال به بیروت بازگشته و با یکی از زنان آنجا ازدواج کرده است. رضا قلی و پیرزاده فقط از بیروت گذر کرده بودند، ولی پس از این دو نفر ایرانیان دیگری جذب محیط مدرن آموزشی بیروت شدند و برای تحصیلات به آنجا سفر کردند.

دارالعلم مملکت عثمانی

دکتر یونس افروخته  در سال 1909 در کالج پروتستان سوری شروع به تحصیل کرد؛او در کتاب( خاطرات 9 ساله) خود بیروت را (دارالعلم مملکت عثمانی) نامیده است؛علت این موضوع هم به این دلیل است که  اواخر قرن نوزدهم بیروت به عنوان یک شهر بزرگ تبدیل به یکی از مراکز مهم آموزشی غرب آسیا شده بود . به این ترتیب در زمانی کوتاه توجه خانواده های مرفه ، دارای سطح بالای اجتماعی ، افراد فرهیخته و تحصیل کرده در فرنگ را که دارای تفکر سنتی اسلامی بودند به خود جلب کرد؛ از همین رو سعید نفیسی که خودش استاد ادبیات فارسی و تحصیل کرده اروپا بود در کتاب خاطراتش می نویسد آن روز ها بسیاری از خانواده های ایرانی که می خواستند فرزندانشان تحصیلات مدرن داشته باشند ،آن هارا  به جای اروپا به مدارس فرانسوی بیروت می فرستادند.

  مدارسی که از سوی میسیونر های مسیحی بنیان گذاری شده بود با ترجیح  ایرانیانی ترجیح می دادند که  فرزندانشان در کشوری مسلمان با فرهنگ مدرن آشنا شود، و این برای آنها مناسب  تر بود.

ایرانیانی که در بیروت تحصیل کردن یا به آن مسافرت کردند ، از خوبی ها و فضیلت های این شهر سخن گفته اند.به عنوان مثال مهدی قلی هدایت مخبر السلطنه رجل سیاسی دوران قاجار و پهلوی بود  و به مدت  6 سال نخست وزیر ایران بود ؛وی در خاطراتش ، کتاب سفرنامه تشرف به مکه معظمه از انتشاراتی های مهم ، مراکز آموزشی و درمانی که توجهات زیادی را به خود جلب کرده بود سخن گفته است.

قاسم غنی که به عنوان  دیپلمات در زمان پهلوی فعالیت می کرده در سال 1293 به بیروت رفت .او در جلد اول  نوشته هایش روایت و جزییات دقیقی از شهر را در مدت حضورش  نوشته که در آن  زمان از خوشنامی بیروت در میان ایرانیان سخن گفته است ؛وی با اشاره به اینکه مراکز آموزشی بیروت مهم و معروف بوده ، کتاب های منتشر شده  در بیروت در ایران بسیار طرفدار داشته است .   

فرزندان مشروطه در بیروت

محمد علی جمال زاده بنیان گذار نثر مدرن در ادبیات فارسی که یکی از شخصیت های برجسته در مدرنیته فرهنگی ایران بوده است و  در سال 1287 به بیروت رفت و در  مدرسه لازاریست ها در عینطوره شروع به تحصیل کرد .

پدر وی که یکی از رهبران جنبش مشروطه ایران بود او را به همراه فرندان دو تن از نمایندگان مجلس به بیروت فرستاد. جمال زاده زمانی که در بیروت بود از اعدام پدرش در ایران با خبر شد و به پس از مدتی به ژنو سوئیس رفت و درآنجا ساکن شد.

تاثیر فرهنگی تجاری بیروت بر ایرانیان

بندری و تجاری بودن این شهر زیبای  مدیترانه ای باعث تاثیرات اجتماعی در لایه های مختلف زندگی مردم شده بود؛  به طوری که محصولات اروپایی هر روز بیش تر از قبل در دسترس مردم قرار می گرفت ، و طبقه متوسط جامعه بیشتر خودشان سبک زندگی غربی به خود می گرفتند .

غذا ،لباس و سبک زندگی اروپایی هر روز بیش از پیش خودنمایی می کرد. یکی از دلایل این موضوع استعمار فرانسه است؛ استعماری که در لبنان ،سوریه و در پهنه شرقی دریای مدیترانه با نفوذ در امپراتوری عثمانی از ترس انگلیس و روسیه به وجود امد که در نوع خودش تاثیرات همه جانبه بر جامعه مسلمان ومسیحی نشین این مناطق به وجود آورد.

این تاثیرات باعث به وجود آمدن پدیده ی مهمی به نام روشنفکری از اواسط دوران قاجار تا به همین امروز شده است. پدیده ای که باعث بروز تحولاتی در ابعاد مختلفی از جمله فرهنگی و ادبی شده و در این میان نخبگان زیادی در عرصه های  سیاسی ،فرهنگی و حتی دینی در ایران ،لبنان ، سوریه و سایر کشور های عربی اتفاقات قابل توجهی را رقم زده اند. به طور مثال امیر عباس هویدا که در مدرسه فرانسوی بیروت درس می خواند مدتی  نیز سفیر ایران در لبنان بود، او یکی از افرادیست که تحت تاثیر موضوع روشنفکری قرار گرفت و دوران نخست وزیری خودش را هم با همین تفکر مدیریت کرد. این تفکر ، که ناشی از  تلفیق جامعه چندگانه مذهبی بیروت و مدرنیته فرهنگی پاریس از  قرن  هجدهم تا بیستم  بوده و همچنان هم با گذشت دهه ها از انقلاب اسلامی ایران در بین فضای فکری نخبگان جامعه از تاثیر گذاری قابل توجهی برخوردار است.

منبع: قدس آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۸۴۹۸۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

امام جمعه بندرعباس: خلیج فارس نقشی راهبردی در کشور دارد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مرکز خلیج فارس، حجت الاسلام و المسلمین محمد عبادی زاده در خطبه‌های نماز جمعه این هفته بندرعباس با اشاره به ۱۰ اردیبهشت روز ملی خلیج فارس افزود: خلیج فارس نقشی مهم و راهبردی در کشور دارد.
نماینده ولی فقیه در هرمزگان و امام جمعه بندرعباس افزود: مردم ما مانند همیشه باید در برابر تحریف نام خلیج فارس مراقبت کنند.
حجت الاسلام و المسلمین محمد عبادی زاده به روز معلم نیز اشاره کرد و گفت: در گام دوم انقلاب اسلامی، معلمان نقش اساسی دارند.
وی افزود: معلمان رکن اصلی اجرای هر قانون مهمی در آموزش و پرورش هستند.

بیشتر بخوانید؛ خطبه نماز جمعه شهرستان‌ها هرمزگان ۳۱ فروردین
امام جمعه بندرعباس گفت: اساتید و معلمان بعد از خانواده مهمترین نقش را در تربیت دانش آموزان دارند.
حجت الاسلام و المسلمین محمد عبادی زاده افزود: جایگاه معلمان در جامعه باید بیشتر ارتقا یابد و به مشکلات آنها رسیدگی شود.
وی همچنان با اشاره به هفته کار و کارگر گفت: از زمان انقلاب تاکنون ۱۴ هزار شهید کارگر جان خود را تقدیم نظام جمهوری اسلامی کرده اند.
نماینده ولی فقیه در استان افزود: جامعه کارگری مهمترین نقش را در چرخه اقتصادی ما دارد و مسئولان باید به این قشر بیشتر توجه کنند.